نماز وتیرهنماز «وتیره»، دو رکعت نافله نماز عشاء است که بعد از آن و به صورت نشسته خوانده می‌شود.[۱] ۱ - معنای لغوی«وَتیره» از ریشه «وتر»، در لغت معانی گوناگونی آمده است؛ مانند: ۱. شیوه و روش؛ [۱]
فرهنگ فارسی معین، واژه «وتیره».
۲. قسمتی از خانه یا اتاق که به وسیله ستون از بخش‌های دیگر جدا و مستقل می‌شود. ۳. پرده میان دو سوراخ بینی . ۴. غضروف گوش. ۵. پره و پوست نازک میان دو انگشت. ۶. سستی در کار یا آرزومندی. ۷. کاهلی، تنبلی و کوتاهی. [۲]
مسعود، جبران، الرائد، ترجمه انزابی نژاد، رضا، ج ۲، ص ۱۸۵۰، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ دوم، ۱۳۷۶ش؛
۲ - نماز وتیره از منظر فقه و حدیثشیخ صدوق(م ۳۸۱ق) در کتاب «علل الشرائع»، درباره سرّ و حکمت استحباب دو رکعت نماز وتیره بعد از نماز عشاء، روایتی نقل کرده که شاید بتوان از آن، علت نام‌گذاری «نماز وتیره» را هم فهمید. از امام باقر(ع) پرسیده شد که براى چه بعد از نماز عشاء، دو رکعت نماز نشسته توصیه شده است؟ حضرت فرمودند: «براى این‌که خدای تبارک و تعالى هفده رکعت واجب فرمود پس رسول خدا(ص) دو برابر (نماز مستحب) بدان افزودند پس مجموع پنجاه و یک رکعت گردید، پس این دو رکعت را امر فرمودند نشسته بخوانند تا یک رکعت محسوب شده و بدین ترتیب در مقابل هر یک رکعت فریضه دو رکعت نافله واقع می‌شود». مفضّل، از امام صادق(ع) پرسید: نماز عشاء را که می‌خوانم، در حال نشسته دو رکعت نافله می‌خوانم؛ چرا؟ آن‌حضرت فرمود: «این نماز یک رکعت است و اگر بعد از خواندنش از دنیا رفتی، آن‌را نماز وتر (رکعت آخر نماز شب) برایت منظور می‌نمایند». همچنین شیخ صدوق روایتی را درباره سرّ و حکمت این‌که رسول خدا(ص) دو رکعت بعد از عشاء را خود نمی‌خواندند ولى امر به آن می‌فرمودند، چنین نقل می‌کند: امام صادق(ع) فرمود: «کسى که به خدا و به روز قیامت ایمان دارد شب را به روز نخواهد آورد، مگر آنکه نماز وتر را خوانده باشد». راوى پرسید: مقصودتان از «وتر» دو رکعت بعد از نماز عشاء است؟ حضرت فرمودند: «آرى، این دو رکعت، یک رکعت محسوب می‌شوند. پس کسى که این دو رکعت را خواند و پس از آن فوت نمود، از دنیا رفته در حالی‌که نماز وتر را خوانده است، و اگر فوت ننمود در آخر شب البته نماز وتر را بخواند». پرسید: آیا رسول خدا(ص) این دو رکعت را می‌خواندند؟ حضرت فرمودند: «خیر». پرسید: چرا؟ حضرت فرمودند: «زیرا به رسول خدا(ص) وحى می‌رسید و می‌دانست که آیا در این شب از دنیا می‌روند یا نه، ولى دیگران چنین علمى ندارند، به همین جهت بود که آن‌حضرت خودشان این دو رکعت را نمی‌خواندند ولى به آن امر می‌فرمودند که دیگران بخوانند». از این دسته روایات می‌توان فهمید که نماز وتر (یک رکعت پایانی نماز شب) پیش خدای تعالی آن‌قدر دارای اهمیت و ارزش است که نماز وتیره را به جبران آن قرار داده تا نمازگزار با خواندن وتیره، به ثواب نماز وتری که احیاناً فوت می‌شود برسد. ۳ - احکام نماز وتیرهامام خمینی در تحریرالوسیله در بحث از نوافل یومیه درباره نماز وتیره می‌نویسد: «ورکعتان من جلوس للعشاء بعده تُعدّان برکعة، تُسمّی بالوتیرة.» [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۲، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۱.
و دو رکعت نشسته برای نماز عشا بعد از آنکه یک رکعت محسوب می‌شود و نام آن وتیره است. و «ایستاده خواندن آن افضل است هرچند نشستن به هنگام خواندن آن احوط است.» ۳.۱ - وقت نماز وتیرهوقت آن (نماز وتیره) تا وقت صاحب آن (یعنی نماز عشا) می‌باشد. [۹]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۲، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۱.
و همانگونه که در عروه آمده است: «والاولی کونها عقیبها من غیر فصل معتدّ به، و اذا اراد فعل بعض الصلوات الموظّفة فی بعض اللیالی بعد العشاء جعل الوتیرة خاتمتها.» [۱۰]
موسوعة الامام الخمینی ۲۴، العروة الوثقی مع تعالیق الامام الخمینی، ج۱، ص۳۸۶، فصل فی اوقات الرواتب، مسالة۵.
اولی آن است که بعد از نماز عشاء و بدون فاصله قابل‌توجه خوانده شود؛ و چنانچه خواسته باشد برخی از نمازهایی که در بعض شب‌ها بعد از نماز عشاء وارد شده است را بخواند در این‌صورت نماز وتیره را آخر آن‌ها قرار می‌دهد.۳.۲ - نماز وتیره در سفردر احکام سفر تحریرالوسیله آمده است که «با محقق شدن شرایط، دو رکعت از هر نماز ظهر و عصر و عشای مسافر ساقط می‌شود، همچنان که نافله‌های ظهر و عصر از او ساقط می‌شود و بقیه نافله‌ها باقی می‌مانند.» ولی امام خمینی در ادامه درباره نافله نماز عشاء فرموده‌اند: «احتیاط آن است که نماز وتیره، رجاءً خوانده شود.» البته این وقتی است که سفر انسان سفر معصیت نباشد. و اما در سفر معصیت مسافر حکم حاضر را دارد همانگونه که در عروه آمده است: «ولا یسقط عنه الجمعة ولا نوافل النهار و الوتیرة، فیجری علیه حکم الحاضر.» ۳.۳ - یک رکعت محسوب شدن نماز وتیرهتعداد نوافل - با یک رکعت شمردن وتیره - سی و چهار رکعت می‌شود که دوبرابر عدد رکعات نمازهای یومیه است. [۱۴]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۳، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۱.
۴ - پانویس۵ - منبع• پایگاه اسلام کوئیست، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۱/۱۱ • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رده‌های این صفحه : دیدگاه های فقهی امام خمینی
|